Komitet Stały Rady Ministrów w dniu 25 lutego 2016 r. przyjął i rekomendował Radzie Ministrów przyjęcie projektu ustawy o zmianie Ordynacji podatkowej, wprowadzającego tzw. klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania. Zakładamy, że Rada Ministrów przyjmie projekt i w krótkim czasie zostanie on przekazany do Sejmu.
Klauzula ma być nowym narzędziem umożliwiającym organom podatkowym dokonanie reklasyfikacji transakcji gospodarczej w przypadku udowodnienia, że podatnik unikał opodatkowania i uzyskał w ten sposób korzyści podatkowe. Zgodnie z projektem w takim przypadku organ pominie sztuczne konstrukcje prawne, co może prowadzić do powstania obowiązku zapłaty podatku i odsetek od zaległości podatkowych, jak również zagrożenia odpowiedzialnością karną skarbową.
Klauzula ma być stosowana w odniesieniu do konstrukcji prawnych, których celem było przede wszystkim osiągnięcie „korzyści podatkowej”, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisów podatkowych, jeśli sposób działania był „sztuczny”. Według projektu, przy ocenie czy sposób działania był sztuczny, należy wziąć pod uwagę w szczególności: działania nadmiernie zawiłe (np. nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia gospodarczego, operacje zawierające elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu wyjściowego oraz wzajemnie się znoszące lub kompensujące) i występowanie ryzyka gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, iż należy uznać, że rozsądnie działający podmiot nie wybrałby tego sposobu działania. W konsekwencji, konstrukcja ta nie będzie uznawana za odpowiednią, tzn. nie zostałaby zastosowana przez rozsądnie działający podmiot, kierujący się w swych wyborach zgodnymi z prawem celami gospodarczymi innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej, sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej.
Stosowanie klauzuli ma być ograniczone do tych zdarzeń, w efekcie których podatnik odniósł „korzyść podatkową” w wysokości przekraczającej 100.000 zł za okres rozliczeniowy, przy czym do wyliczenia progu zastosowania klauzuli stosuje się zasadę kumulowania korzyści. Korzyść podatkowa może polegać na: obniżeniu, uniknięciu lub odsunięciu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, powstaniu nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku, podwyższeniu kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.
Zgodnie z założeniem zastosowanie klauzuli będzie polegało m.in. na wydaniu decyzji ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego, stwierdzającej nadpłatę lub określającej wysokość nadpłaty albo zwrotu podatku z pominięciem konstrukcji prawnych i opodatkowaniu rzeczywistych zdarzeń gospodarczych (jeżeli okoliczności wskazują, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności) lub z zastosowaniem tzw. czynności odpowiedniej, tj. takiej, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej (w pozostałych przypadkach). Organ będzie musiał udowodnić, że podatnik unikał opodatkowania oraz wykazać uzyskanie w wyniku tego korzyści podatkowej, jak również, iż istnieje i jest możliwa do zastosowania czynność odpowiednia.
Według projektu decyzji wymiarowej w sprawie unikania opodatkowania nie będzie można nadać rygoru natychmiastowej wykonalności. W przypadku uprawomocnienia decyzji, poza odsetkami od zaległości, nie przewidziano dodatkowych sankcji finansowych.
W trakcie postępowania wymiarowego w sprawie unikania opodatkowania będzie możliwe zasięgnięcie opinii Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Będzie to niezależny od organów podatkowych organ kolegialny, składający się z członków: wskazywanych przez Ministra Finansów, powołanych spośród pracowników szkół wyższych, jednostek organizacyjnych PAN lub instytutów badawczych, oraz wskazanych przez: Prezesa NSA spośród sędziów tego sądu w stanie spoczynku, przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, Krajową Izbę Doradców Podatkowych, Ministra Sprawiedliwości i Radę Dialogu Społecznego. Rada będzie wydawała niewiążące opinie w sprawie zasadności zastosowania klauzuli w indywidualnej sprawie, na wniosek Ministra Finansów lub podatnika w postępowaniu odwoławczym.
Zasadniczo zastosowanie klauzuli będzie wyłączone w sprawach dotyczących podatku VAT, jednak projekt wprowadza do ustawy o VAT definicję tzw. nadużycia prawa. W praktyce rozwiązanie spełniające funkcję klauzuli w podatku VAT funkcjonuje w aktualnym orzecznictwie TSUE i sądów administracyjnych z zakresu tego podatku.
W sprawach planowanych konstrukcji prawnych projekt przewiduje wydawanie przez Ministra Finansów opinii zabezpieczających przed zastosowaniem klauzuli. Zgodnie z zamierzeniem opinia ma chronić podatnika poprzez gwarancję braku zastosowania klauzuli. Z drugiej jednak strony opinia będzie mogła zostać zmieniona z urzędu przez Ministra Finansów (w przypadku jej sprzeczności z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości UE) bez zapewnienia dodatkowej ochrony. Jeśli Minister uzna, że przedstawione we wniosku okoliczności wskazują na to, że do czynności może mieć zastosowanie klauzula, odmówi wydania opinii.
Postępowanie w sprawie wydania opinii zabezpieczającej ma toczyć się według reguł szczególnych, a ponadto opłata za wniosek o jej wydanie wyniesie 20 000 zł. Opinię zabezpieczającą oraz odmowę jej wydania będzie można zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Projekt ustawy przewiduje również istotne zmiany, jeśli chodzi o zakres ochrony wynikający z interpretacji indywidualnych. Interpretacje indywidualne nie będą wydawane w zakresie tych elementów stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, które stanowią unikanie opodatkowania lub nadużycie prawa w podatku VAT. Ponadto w sprawie, w której zastosowano klauzulę lub stwierdzono nadużycie prawa w podatku VAT, wyłączona zostanie zasada nieszkodzenia oraz wzmożonej ochrony wynikającej z zastosowania się do interpretacji indywidualnej. Oznacza to, iż po zastosowaniu klauzuli podatnik będzie musiał liczyć się z obowiązkiem zapłaty zaległości podatkowej z odsetkami, jak również odpowiedzialnością karną skarbową, bez możliwości powołania się na ochronę z posiadanej interpretacji indywidualnej. Zgodnie z projektem, powyższa zasada nie będzie obejmowała jednak interpretacji wydanych przed wejściem w życie nowelizacji.
Opublikowany projekt ustawy jest ponowną próbą wprowadzenia ogólnej klauzuli obejścia prawa podatkowego w Polsce. Wbrew deklaracjom zawartym w uzasadnieniu do projektu nie realizuje on podstawowych zaleceń Trybunału Konstytucyjnego dotyczących poprzedniej wersji klauzuli (zawartych w wyroku z dnia 11 maja 2004 r., sygn. akt 4/03). Definicja „unikania opodatkowania” opiera się na pojęciach nieostrych i wymagających dalszej interpretacji. Nie została również zarysowana wyraźna granica między dozwoloną optymalizacją podatkową a unikaniem opodatkowania.
Mając na uwadze zapowiedzi Ministerstwa Finansów, tempo prac parlamentu, jak również planowane vacatio legis (30 dni), należy zakładać, iż nowe przepisy wejdą w życie jeszcze w drugim kwartale 2016 r. Nie ulega wątpliwości, że wprowadzenie klauzuli do polskiego prawa może istotnie wpłynąć na ocenę realizowanych transakcji.
Zgodnie z projektem przepisy te – jako materialne - mają odnosić się wyłącznie do czynności podejmowanych po dniu wejścia w życie ustawy. W uzasadnieniu wskazuje się jednocześnie, że w okresie vacatio legis „podatnik powinien zaprzestać stosować sztucznego działania, które obecnie wykorzystuje do unikania opodatkowania”.
W praktyce, z uwagi na złożoność istniejących struktur, które potencjalnie mogłyby znaleźć się w zakresie zainteresowania organów, niezbędne będzie zweryfikowanie każdej z nich pod kątem ryzyka zastosowania klauzuli.
Będziemy przyglądać się postępom prac legislacyjnych tak, by odpowiednio wcześnie poinformować Państwa o treści przyjętego prawa oraz pozwolić Państwu na przygotowanie się na wejście klauzuli w życie.
Niezamówione wiadomości i inne informacje przesłane dobrowolnie do firmy Dentons, nie będą uznane za informacje poufne i mogą zostać ujawnione osobom trzecim, mogą pozostać bez odpowiedzi i nie stanowią podstawy relacji pomiędzy prawnikiem a klientem. Jeśli nie jesteś klientem Dentons, prosimy o nieprzesyłanie informacji o charakterze poufnym.
Opis dostępny w innej wersji językowej.
Zostaniesz teraz przekierowany ze strony Dentons na stronę $redirectingsite w języku angielskim. Aby kontynuować, kliknij „Zatwierdź”.
Zostaniesz teraz przekierowany ze strony Dentons na stronę Beijing Dacheng Law Offices, LLP. Aby kontynuować, kliknij „Zatwierdź”.