Jak wynika z badania „Spory sądowe w spółkach”, zrealizowanego na zlecenie kancelarii Dentons, sprawy sporne są coraz istotniejszym czynnikiem, wpływającym na biznes w Polsce. Podczas gdy ich liczba rośnie, tylko niespełna połowa ankietowanych firm posiada wdrożoną strategię zarządzania ryzykiem sporów sądowych, tym samym w pełni korzystając z możliwości budowania przewagi konkurencyjnej, jakie stwarzają procesy sądowe.

Badanie „Spory sądowe w spółkach” zostało zrealizowane, na zlecenie kancelarii Dentons, przez ICAN Institute we współpracy z Harvard Business Review Polska. Jego celem było zidentyfikowanie aktualnych trendów w zakresie rodzajów i liczby spraw spornych, sposobu ich prowadzenia i rozstrzygania oraz wpływu, jaki wywierają na działalność firm.

Wzrastająca liczba sporów sądowych

Co czwarty badany twierdzi, że w jego branży liczba spraw spornych rośnie, natomiast co piąty dostrzega wzrost liczby spraw spornych w swojej firmie. 25% badanych firm prowadzi od 3 do 9 sporów rocznie, jedna trzecia między 10 a 25, a 20% firm powyżej 26. Zdecydowanie więcej spraw spornych mają firmy z branży usług, a mniej z branży produkcyjnej.

Zdaniem badanych wzrost sporów sądowych spowodowany jest między innymi:

• wzrostem świadomości klientów instytucjonalnych jak i indywidualnych, którzy są lepiej wyedukowani, dokładniej czytają umowy i chętniej dochodzą swoich praw,
• działalnością instytucji powołanych do ochrony interesów klientów, takich jak rzecznicy konsumentów, UOKiK czy inne stowarzyszenia konsumenckie,
• wzrostem liczby kancelarii prawnych, wyspecjalizowanych w najbardziej narażonych na sprawy sporne branżach, np. kancelarie odszkodowawcze w ubezpieczeniach, kancelarie wyspecjalizowane w sprawach pozwów zbiorowych po stronie konsumentów.

„Jednym z obserwowalnych trendów jest chociażby specjalizacja w obrębie spraw spornych dotyczących danej dziedziny aktywności – na przykład w sprawach budowlanych, co zaobserwowaliśmy już jakiś czas temu. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie po stronie klientów, w ubiegłym roku dołączył do nas wyspecjalizowany zespół prawników, zajmujących się obsługą sądowych sporów budowlanych” – mówi Wojciech Kozłowski, partner w warszawskim biurze Dentons, współkierujący Zespołem Rozwiązywania Sporów w Polsce i współkierujący Praktyką Rozwiązywania Sporów w Europie.

Największe zagrożenia litygacyjne

Co trzeci badany najbardziej obawia się spraw o odszkodowanie lub nienależyte wykonanie umowy, a także o wykonanie zobowiązania i czyny nieuczciwej konkurencji. Tego rodzaju spory występują najczęściej. Firmy, które prowadzą więcej spraw, jako zagrożenie postrzegają sprawy dotyczące własności majątkowej, intelektualnej oraz udziałów i akcji.

Strategia prowadzenia sporów i jej znaczenie

Niemal dwie trzecie kadry zarządzającej (62%) zdaje sobie sprawę, że zakończenie sporu sukcesem wymaga zbudowania szczegółowej argumentacji, stworzenia kilku scenariuszy jego prowadzenia, a także analizy ryzyka. Mimo wysokiej świadomości wpływu wymienionych czynników na sprawę sporną, aż 48 proc. ankietowanych firm nie posiada wdrożonej strategii prowadzenia sporów. Chociaż 91% firm analizuje kwestie finansowe, 62% kwestie utraty reputacji, ale 15% analizuje ryzyko przegrania sprawy.

„Choć angażowanie się firmy w sprawy sporne zawsze budzi obawy po stronie osób decyzyjnych, umiejętne korzystanie z dostępnych środków procesowych, a przede wszystkim odpowiednie przygotowanie jeszcze przed wszczęciem sporu, może nie tylko znacznie ułatwić dochodzenie ewentualnych roszczeń, ale także być istotnym narzędziem budowania przewagi konkurencyjnej” – mówi Patrick Radzimierski, partner współkierujący Praktyką Rozwiązywania Sporów w warszawskim biurze Dentons.

Strategia zarządzania sporami sądowymi może być również skutecznym środkiem zabezpieczającym przed przestępstwami korporacyjnymi. Jedna trzecia badanych twierdzi, że rzadko prowadzi postępowania karne w przypadku naruszenia własnych interesów. Jeśli już firmy decydują się na takie działania, dotyczą one najczęściej niepłacących klientów (11%), przestępstw (9%) i kradzieży (9%).

„Sprawy karne, zarówno wszczynane z inicjatywy firm, jak i przeciwko ich zarządom, właścicielom czy pracownikom, nie są popularnym tematem rozmów, choć w praktyce zdarzają się dość często. Są rozmaitej natury – od wyłudzenia towaru bez zapłaty, przez kradzież dóbr czy chronionego know–how, wyzbywanie się majątku celem pokrzywdzenia wierzycieli, skończywszy na podrabianiu produktów i wiele innych. Dobrze przemyślana strategia i umiejętne korzystanie z ochrony, jaką dają postępowania karne to narzędzia, które firmy mogą wykorzystywać nie tylko do odzyskania swojej szkody, ale jako narzędzie swoistej prewencji przeciwko nieuczciwym działaniom” – wyjaśnia Agnieszka Wardak, partner w warszawskim biurze Dentons, kierująca Zespołem Postępowań Karnych i Wewnętrznych.

Opracowując strategie rozwiązywania sporów, firmy powinny wdrożyć mechanizmy o charakterze prewencyjnym, a także opracować metody alternatywnego rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution, ADR). Dwie trzecie badanych firm posiada wdrożone procesy zapobiegania sprawom spornym. W 69% z nich wprowadzane są narzędzia i procedury wewnętrzne, których celem jest zapobieganie ewentualnym ryzykom. 73% firm prowadzi okresowe audyty procedur i ich przestrzegania, a 57% bada dostawców, dystrybutorów/innych współpracujących osób trzecich, pod kątem przepisów antykorupcyjnych czy konfliktu interesów. Firmy, które mają więcej spraw spornych, częściej niż pozostałe posiadają procedury zgodności z prawem (compliance), reagowania na działania organów prowadzących postępowania karne dotyczące spółki oraz analizy ryzyk karnych w bieżącej działalności zarządu.

„Choć coraz więcej mówi się o alternatywnych metodach rozwiązywania sporów, nadal daleko nam do rynku amerykańskiego, na którym większość spraw kończy się ugodą. Rośnie niewątpliwie rola zapobiegania sporom poprzez analizy sytuacji rynkowej i finansowej aktualnych i potencjalnych partnerów biznesowych, a także monitorowanie regulacji i orzecznictwa w danej branży oraz ubezpieczanie się od ryzyk, na przykład w sektorze budowlanym” – mówi prof. Katarzyna Bilewska, partner w warszawskim biurze Dentons, kierująca Praktyką Sporów Korporacyjnych.

Metodologia badania

Badanie zostało przeprowadzone w marcu i kwietniu br. na grupie ponad 200 członków zarządów, dyrektorów działów prawnych i właścicieli przedsiębiorstw przez ICAN Institute we współpracy z Harvard Business Review Polska, na zlecenie kancelarii Dentons. Wyniki ilościowe zweryfikowano pogłębioną analizą jakościową – wywiadami z przedstawicielami firm, którzy zgodzili się wziąć udział w badaniu.

O kancelarii Dentons

W ponad 80 krajach Dentons pomaga rozwijać, chronić, prowadzić i finansować działalność klientów, oferując doradztwo o unikalnym globalnym zasięgu i oparte na lokalnych rozwiązaniach prawnych. Policentryczni, nastawieni na realizację celów i zaangażowani w integrację, różnorodność, równość oraz zrównoważony rozwój, skupiamy się na tym, co jest najważniejsze dla klientów. www.dentons.com