Het is een terugkerende ergernis bij vastgoedeigenaren. Een (al dan niet tijdelijk) leegstaand pand, dat door derden zonder recht of titel wordt gekraakt en volledig wordt uitgewoond. Uiteraard bestaan er meerdere middelen om hiertegen op te treden, bijvoorbeeld civielrechtelijk of strafrechtelijk. De praktijk leert ook, dat dat beter kan. Om die reden hebben Tweede Kamerleden Koerhuis (VVD) en Van Toorenburg (CDA) afgelopen zomer een initiatiefwet ingediend die regelt dat in geval van verdenking van kraken sneller kan worden ontruimd.

Op 12 juli 2019 is de initiatiefwet ter consultatie gelegd en is de consultatie begin september 2019 gesloten. Ondanks het zomerreces in die periode, zijn er vele inspraakreacties ingediend. Er zijn 152 reacties openbaar en deze zijn in te zien via www.internetconsultatie.nl/kraakverbod/reacties. Op 3 oktober 2019 is het wetsvoorstel ingediend, op 17 oktober is het wetsvoorstel behandeld in de procedurevergadering vaste commissie voor Binnenlandse zaken. Het besluit is aangehouden in afwachting van het advies van de Raad van State (en de reactie daarop van de indieners).

De doelgroepen die door de regeling worden geraakt zijn enerzijds krakers en anderzijds particuliere en publieke eigenaren van panden en terreinen die gekraakt worden.

Volgens de indieners zijn de verwachte effecten van de regeling:

• Snelle en effectieve handhaving van het kraakverbod
• Ontmoediging van kraken als illegaal woonmodel
• Effectievere bescherming van het recht op eigendom van een pand of terrein.

Kort samengevat ziet het voorstel op een wijziging van artikel 551a van het Wetboek van Strafvordering (Sv). De gedachte is dat het als volgt werkt.

De artikelen 138, 138a en 139 Sr waarnaar verwezen wordt in het gewijzigde wetsartikel, bevatten de strafbepalingen van respectievelijk huisvredebreuk, kraken en lokaalvredebreuk. Op grond van het huidige artikel 551a Sv kan (als gevolg van een arrest van de Hoge Raad) ontruiming pas plaatsvinden nadat krakers het oordeel van de voorzieningenrechter in eerste aanleg over de rechtmatigheid van de ontruiming hebben kunnen inroepen (en daarbij wordt door de indieners een termijn genoemd van 8 weken). Het Openbaar Ministerie moet de uitkomst daarvan afwachten. Voor de effectiviteit is vereist dat, behoudens bijzondere omstandigheden, de ontruiming op een zodanig tijdstip wordt aangekondigd dat er voldoende gelegenheid is om een kort geding aanhangig te maken. Voor de buitenwereld lijkt het alsof er dus niet direct zichtbaar wordt opgetreden in gevallen van verdenking van kraken.

Het voorstel dicht een nieuwe actieve rol toe aan de rechter-commissaris en om deze in een vroegtijdig stadium bij de verdenking van kraak te betrekken. De indieners van het wetsvoorstel verwijzen naar vergelijkbare bevoegdheden van de r-c, zoals bij voorlopige hechtenis, het doorzoeken van woningen of het opnemen van (tele)communicatie.

De officier van justitie vraagt bij de r-c een machtiging aan om te mogen ontruimen en de r-c beslist binnen 3 dagen en stelt de krakers in die periode in de gelegenheid gehoord te worden. Bij een afwijzing kan de officier van justitie binnen veertien dagen in hoger beroep. Bij een toewijzing van de machtiging, kan de officier van justitie direct tot ontruiming overgaan. Krakers mogen hiertegen in beroep, maar dat beroep zal geen schorsende werking hebben. Als doekje voor het bloeden vermeldt de concept Memorie van Toelichting dat indien het hoger beroep succes is, de toegang opnieuw aan de krakers zou kunnen worden verschaft.

Het wetsvoorstel beoogt een einde te maken op het doelbewust ondermijnen van de wet door krakers. In dat verband zijn een vijftal alternatieven overwogen, maar die hebben het dus niet gered (denk aan verhoging van de strafmaat, onderscheid enkelvoudige en veelplegers, verruiming bevoegdheden burgemeester, toepassing van snelrecht en/of het voorkomen van schorsende werking bij het instellen van een rechtsmiddel).

De veelal individuele (hier en daar emotionele) inspraakreacties die openbaar zijn, kennen een terugkerend onderwerp. Te weten het grote tekort aan betaalbare woningen, een willekeurig citaat: “De leegstand in Nederland is enorm, terwijl er aan betaalbare woningen een ernstig tekort is”. Ook is er wel enige sympathie terug te lezen voor de positie van krakers: “(…) terwijl het hierbij gaat om mensen met een ideaal; betaalbare woningen voor iedereen (…)’. Of: “Wanneer er mensen nog steeds dakloos zijn en de huurprijzen naar blijven stijgen, is deze wet niets minder dan immoreel”.

Wat deze reacties in ieder geval blootleggen, is dat dit wetsvoorstel niet los kan worden gezien van overige politieke besluitvorming ten aanzien van (het op peil houden van) de woningvoorraad, de betaalbaarheid voor de burger, maar ook de haalbaarheid qua bouwkosten voor ontwikkelaars en noodzakelijke investeringen door beleggers.