We horen en lezen er bijna dagelijks wat over: de energietransitie is in volle gang. In 2050 moet Nederland volledig CO-2 neutraal zijn, dat is in juli 2018 vastgelegd in het Klimaatakkoord.

Projectontwikkelaars, bouwers en particulieren zetten steeds meer in op verduurzaming. Maatregelen die worden genomen voor verduurzaming zijn met name het plaatsen van zonnepanelen, een warmtepomp voor gasreductie en betere isolatie. Een belangrijke ontwikkeling in de bouwwereld is circulair bouwen. Hierbij draait het, kort gezegd, om ‘slim gebruik’ van grondstoffen, producten en goederen waardoor deze oneindig hergebruikt kunnen worden.

Circulair bouwen in een notendop

Een van de uitgangspunten van circulair bouwen is te zorgen dat een gebouw en de daarin geplaatste voorzieningen zo lang mogelijk meegaan. Dit vermindert de druk op de grondstoffenwinning.

Met de milieuprestatie voor gebouwen (MPG) wil het kabinet stimuleren dat woningen en gebouwen duurzamer worden qua materiaalgebruik en marktpartijen aansporen om milieuvriendelijkere bouwproducten/voorzieningen te ontwikkelen. De MPG is al bij elke aanvraag voor een omgevingsvergunning verplicht en geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast. Het gaat hierbij dus om nieuwe kantoorgebouwen en nieuwbouwwoningen.

De MPG gaat uit van de som van de schaduwkosten van alle toegepaste materialen in een gebouw. Dat zijn kosten die worden gemaakt om de ‘schade’ aan het milieu door het beoogde materiaalgebruik ongedaan te maken. Voor de totale som worden deze kosten over de gehele levensduur en voor alle bouwdelen bij elkaar opgeteld en vervolgens gedeeld door de levensduur en het bruto vloeroppervlak van het gebouw. Per 1 januari 2018 geldt voor de MPG een maximum grenswaarde van € 1,- per vierkante meter (m2) bruto vloeroppervlakte (bvo) per jaar (1,0).

Een stapje verder

Voor de bouwpraktijk bracht de MPG-eis uit 2018 destijds weinig verandering, veel gebouwen voldeden namelijk al. Om in 2050 CO-2 neutraal te zijn te zijn dient er dus nog veel te gebeuren. Reden voor het ministerie BZK om de MPG aan te scherpen. Per 1 januari 2021 zal de lat hoger worden gelegd van 1,0 naar 0,8. Daarna is de ambitie de MPG tot 2030 verder aan te scherpen naar 0,5.

Maar hoe vertaalt dit zich in de praktijk? Als een projectontwikkelaar aan de bouwer de opdracht geeft om een gebouw een mate van circulariteit mee te geven, dan zijn verschillende modellen en berekeningen nodig om inzicht te krijgen hoe het ontwerp, de voorgeschreven materialen etc. zich verhouden tot de straks gestelde MPG-eis van 0,8. Dit vereist dus nauw overleg tussen de ontwerpende partijen en de te betrekken aannemer. 

Minister Ollongren heeft de Tweede Kamer te kennen gegeven te zullen komen met een eenduidige en uniforme berekening van de circulariteit van een gebouw of bouwwerk om zo de toepassing te vergemakkelijken. Voorts heeft de minister de bedoeling dat hoogwaardig hergebruik van materialen zal worden beloond in de berekening. Het is op dit moment nog onduidelijk wanneer deze berekeningsmethode zal worden uitgebracht en wat de verdere werking daarvan voor de praktijk zal betekenen.

Een kwestie waar de minister zich ook nog over zou moeten buigen is de wisselwerking tussen de geldende BENG en MPG.

Vanaf 1 juli 2020 geldt er voor het bepalen van de energieprestatie voor bijna energie neutrale gebouwen (afgekort BENG) drie eisen:

• De maximale energiebehoefte in kWh per m2 gebruiksoppervlak per jaar

• Het maximale primair fossiel energiegebruik, eveneens in kWh per m2 gebruiksoppervlak per jaar

• Het minimale aandeel hernieuwbare energie in procenten

Hoe de strenge MPG-eisen zich verhouden tot de BENG-eisen is nu nog onduidelijk. Wat wel vast staat is dat zowel de energie- als de milieuprestatie zal gelden voor nieuwbouw. Het is van belang hier scherp op te zijn. Immers, een energieneutraal gebouw hoeft niet per se een circulair gebouw te zijn en andersom. Om aan de BENG-eisen te kunnen voldoen zijn bijvoorbeeld extra isolatie, grotere installaties of meer zonnepanelen nodig. Dat leidt er echter toe dat de MPG hoger wordt wegens de toename in voorzieningen.

Is het haalbaar voor de praktijk?

Voor nu is nog onduidelijk wat de exacte invulling van de beoogde uniforme berekeningsmethode met zich brengt en wat de gevolgen zullen zijn van een drastische aanscherping van de MPG-eisen tot 2030.

Het is echter wel duidelijk dat de eisen aan nieuwbouw steeds strenger worden. Hierdoor is het gewenst (of eigenlijk noodzakelijk) een ontwerp- en realisatieproces te hanteren, waarbij vanaf de start oog is voor zowel de eisen met betrekking tot BENG alsook de MPG. Het gaat in beide gevallen om de duurzaamheidsconsequenties van bepaalde ontwerpkeuzes. Gelet op de mogelijke onderlinge impact van deze prestaties is hoe dan ook een integrale benadering nodig. Daarnaast zou men ook aandacht moeten hebben voor het realisatieproces en de rol van de betrokken aannemer tijdens de uitvoering. Nu zijn aannemers vaak vrij in de keuze van materialen. Het is dus van belang ervoor te zorgen en contractueel uit te werken dat de MPG en BENG ook tijdens de uitvoering worden gewaarborgd.