Enkele weken geleden kwam aan het licht dat er op grote schaal fraude bleek te zijn gepleegd met de derdengeldenrekening van (en door) een notaris. In dezelfde periode werden in het ressort Arnhem-Leeuwarden – los van elkaar, in twee instanties – twee notarissen uit het ambt ontzet nadat het Bureau Financieel Toezicht (BFT) bij beiden (onder meer) een negatieve bewaringspositie had opgemerkt. Reden genoeg om in deze nieuwsbrief weer eens stil te staan bij de bewaringspositie en de liquiditeitspositie van notarissen.

Op grond van de Wet op het notarisambt, artikel 23, is het de notaris verboden rechtstreeks of middellijk, handelingen te verrichten of na te laten waarvan hij redelijkerwijs moet verwachten dat deze ertoe kunnen leiden dat hij op enig moment niet aan zijn financiële verplichtingen zal kunnen voldoen. Uit de toelichting op artikel 3 Reglement Verslagstaten 2010 volgt verder dat de liquiditeitspositie van het kantoor positief moet zijn. Een zeker overschot in de liquiditeit is zelfs gewenst.

Hoewel de meeste notarissen zich houden aan de bovenstaande regels, komen er met enige regelmaat berichten of uitspraken voorbij waaruit blijkt dat er notarissen zijn die hun bevoegdheden te buiten gaan. Een greep uit de jurisprudentie:

Het gebruiken van de tegoeden op de derdengeldenrekening voor privétransacties (zoals bijvoorbeeld het handelen in aandelen) zorgt voor een bewaringstekort en is niet toegestaan, reden voor het BFT om een klacht in te dienen. De notaris in kwestie voerde aan dat het tekort binnen enkele dagen was aangevuld en de cliëntengelden niet in gevaar zijn geweest. Dit verweer mocht niet baten: de notaris is uit het ambt ontzet.¹

Het BFT zag verder aanleiding een klacht in te dienen tegen een notaris waarbij bleek dat sprake was van een negatieve bewaringspositie in combinatie met betalingsachterstanden bij schuldeisers en een gebrekkige urenadministratie. Het verweer dat er op het betreffende kantoor ‘geen traditie van tijdschrijven bestaat’, had geen kans van slagen.² Ook hier was het gevolg voor de betreffende notaris ontzetting uit het ambt.

In beginsel leidt een inbreuk op de bewaringsplicht tot een ontzetting uit het ambt, zo volgt uit de jurisprudentie.³ Daarvoor hoeft geen sprake te zijn van de extreme gevallen zoals hierboven omschreven. Er kunnen echter omstandigheden zijn waardoor een negatieve bewaringspositie toch geen ontzetting uit het ambt tot gevolg heeft. Daarbij lijkt vooral te worden gekeken naar de houding van de notaris zelf en wat er wordt gedaan om de financiële situatie te verbeteren.⁴

Het enkel zorgen voor een positieve bewaringspositie is echter niet voldoende. Ook de overige financiën moeten op orde zijn. Daarbij gaat het niet alleen om de financiën van het kantoor: op grond van art. 24 lid 1 en 2 Wna beoordeelt het BFT ook de privé-administratie van notarissen. Is de liquiditeitspositie van het kantoor positief, maar de totale liquiditeitspositie (kantoor en privé gezamenlijk) negatief, dan kan dat alsnog leiden tot sancties.⁵ Slechts de situatie waarin alleen privé sprake is van een negatieve liquiditeits- en solvabiliteitspositie terwijl de totale liquiditeitspositie positief is, lijkt tuchtrechtelijk door de beugel te kunnen.⁶

Voorkomen is uiteraard beter dan genezen. Mocht er, bijvoorbeeld wegens een ongelukkige samenloop van omstandigheden, een bewaringstekort of negatieve liquiditeitspositie ontstaan, dan is het aan te raden zelf actief naar oplossingen te zoeken en niet te wachten tot het BFT onderzoek komt doen. Dat lijkt de enige manier waarop ontzetting uit het ambt in dergelijke situaties voorkomen kan worden.

^{1. ECLI:NL:TNORARL:2021:6↩}

^{2. ECLI:NL:GHAMS:2021:485↩}

^{3. ECLI:NL:GHAMS:2015:5117 en ECLI:NL:GHAMS:2016:2783↩}

^{4. ECLI:NL:TNORSHE:2020:9↩}

^{5. ECLI:NL:GHAMS:2011:BP8065↩}

^{6. ECLI:NL:TNORSHE:2020:31↩}