Eind vorig jaar deed de rechtbank Overijssel een uitspraak waaruit maar weer eens blijkt hoe belangrijk het is onderscheid te maken tussen de rol van bode en die van vertegenwoordiger.¹

Het grootste verschil tussen de vertegenwoordiger en de bode is dat deze eerste rechtshandelingen verricht uit naam van een ander, waar de tweede slechts verklaringen van zijn opdrachtgever overbrengt (en dus feitelijke handelingen verricht). In de rechtspraak is al lange tijd bepaald dat een makelaar (in principe) optreedt als bode, met als gevolg dat de makelaar zijn opdrachtgever zelden kan binden aan overeenkomsten door het enkele doen van uitlatingen.

Slechts in uitzonderlijke gevallen is dit anders. Wanneer een door de afzender daartoe aangewezen persoon of middel een tot een ander gerichte verklaring onjuist heeft overgebracht, geldt het ter kennis van de ontvanger gekomene als de verklaring van de afzender, tenzij de gevolgde wijze van overbrenging door de ontvanger was bepaald.² Wil de verklaring van de bode (die een aanbod of aanvaarding bevat) leiden tot een overeenkomst, dan moet de wederpartij er tevens gerechtvaardigd op hebben vertrouwd dat de verklaring van de bode overeenstemt met de wil van de achterman.³

Een beroep op die uitzonderingsregel werd door de rechtbank Overijssel gehonoreerd in haar uitspraak van 22 december 2021, waarin het volgende speelt. HVV verricht voor HODV verhuur- en beheerwerkzaamheden. Tevens heeft HVV enige jaren op basis van een bemiddelingsovereenkomst voor Persan bemiddeld als aankoopmakelaar, onder meer ter zake een bedrijfspand van HODV dat nu door HODV te koop wordt aangeboden. HVV doet namens Persan een aanbod dat door HODV geaccepteerd wordt, waarna HVV de vaste notaris van Persan instrueert de koopakte op te stellen. Het concept van de koopakte wordt gedeeld met de vaste advocaat van HODV, die - met instemming van HODV - bij deze (ver)koop tevens optreedt als advocaat van Persan. Na akkoord van de advocaat per e-mail, met HODV en Persan in cc, wordt de koopakte niet door Persan ondertekend. Persan neemt vervolgens niet af waarna HODV de overeenkomst ontbindt en betaling vordert van de in de koopakte opgenomen boete van 10% van de koopprijs.

De rechtbank overweegt dat wanneer wordt gekozen voor het gebruikmaken van een bode, het voor rekening van de afzender komt wanneer die bode een verklaring van de afzender onjuist overbrengt; aan de onjuiste verklaring is de afzender (in dit geval: Persan) dan gebonden. Aan deze overweging ligt ten grondslag dat Persan de advocaat ‘naar voren heeft geschoven’ om in relatie tot HODV het gesprek te voeren over de inhoud van de schriftelijke koopakte, terwijl Persan door haar gedragingen ook duidelijk maakte zelf daarover niet in gesprek te treden met HODV, maar dat (in dit stadium) aan haar advocaat te laten. Op basis hiervan oordeelt de rechtbank dat HODV ervan uit mocht gaan dat het akkoord dat de advocaat gaf op de koopakte, het akkoord van Persan was, te meer nu Persan naar aanleiding van de e-mail (waarin zij in de cc stond) niet heeft geprotesteerd. De gevorderde boete (te vermeerderen met wettelijke rente) wordt dan ook toegewezen.

Deze uitspraak toont maar weer eens aan hoe belangrijk het is om bedacht te zijn op bij de wederpartij gewekt vertrouwen naar aanleiding van uitlatingen van een ingeschakelde bode. Doet jouw bode uitlatingen die niet overeenstemmen met de gegeven instructie, dan is het aan te raden dit recht te zetten bij de wederpartij, zodat er geen gebondenheid kan ontstaan aan overeenkomsten waar geen overeenstemming over is.

1. Rb Overijssel 22 december 2021, ECLI:NL:RBOVE:2021:4836.
2. Artikel 3:37 lid 4 BW.
3. Artikel 3:33 jo. 3:35 BW.