In artikel 47b lid 1 van de Advocatenwet is bepaald dat niemand meermaals tuchtrechtelijk kan worden berecht voor een handelen of nalaten waarvoor ten aanzien van hem of haar een onherroepelijk geworden tuchtrechtelijke eindbeslissing is genomen. Deze regel wordt ook wel het ne bis in idem-beginsel genoemd. Deze definitie lijkt te impliceren dat het ne bis in idem-beginsel slechts van toepassing is als wordt geklaagd over dezelfde gedraging als waarover in de voorgaande klacht werd geklaagd. Dat is echter niet het geval. Het ne bis in idem-beginsel beslaat namelijk ook andere gedragingen mits die vallen binnen hetzelfde feitencomplex. Van belang is dus dat een klager zijn klachten bundelt. Zo weet de betreffende advocaat waar hij of zij aan toe is.¹ 

Voortspruitend uit hetzelfde feitencomplex

In de tuchtrechtspraak bestaat de rechtsregel dat het ne bis in idem-beginsel onder meer het geval bestrijkt dat een advocaat, nadat is geoordeeld over een klacht die een bepaald feitencomplex betreft, wordt geconfronteerd met een andere klacht van dezelfde klager die zijn grondslag vindt in datzelfde feitencomplex. Een advocaat moet na de beslissing van de tuchtrechter erop kunnen vertrouwen dat de klacht definitief is afgewikkeld.

Dit kan slechts anders zijn in uitzonderlijke omstandigheden waarbij de klager feiten of omstandigheden aan de herhaalde klacht ten grondslag legt die hem bij de formulering van de eerdere klacht niet bekend waren en hem evenmin bekend konden zijn. Van een klager mag worden verwacht dat hij voor of tijdens de eerdere klachtprocedure nagaat – of eventueel via de deken na laat gaan – of hij alle relevante informatie heeft en of zijn klacht in het licht daarvan compleet is. Voor zover een klager in de eerdere klachtprocedure niet alle klachten ten aanzien van de advocaat naar voren heeft gebracht, komt dat voor zijn rekening en risico.

Het ne bis in idem-beginsel bestrijkt dan ook niet alleen het geval dat meermaals dezelfde klacht wordt ingesteld. Dit beginsel bestrijkt ook het geval dat verschillende klachten hun grondslag vinden in hetzelfde feitencomplex. De nadruk ligt dus op het feitencomplex en niet (slechts) op de inhoud van de klacht en de specifieke gedraging die daaraan ten grondslag ligt. Dat het in de latere klacht om andere verwijten gaat dan de verwijten uit de eerdere klacht maakt derhalve geen verschil. Het kan zelfs gaan om klachten die zien op verschillende procedures, mits het daaraan ten grondslag liggende feitencomplex hetzelfde is. De achterliggende gedacht is dat een klager zijn verwijten in één keer kenbaar moet maken.

Het maakt hierbij geen verschil of de klager bekend is met deze tuchtregel. Een (procesrechtelijke) regel is namelijk hoe dan ook van toepassing. In het verlengde hiervan maakt het ook geen verschil of de klager bij het indienen van de eerdere klacht op de hoogte was van het feit dat het handelen waar hij in de latere klacht over klaagt tuchtrechtelijk laakbaar zou kunnen zijn. Het gaat om de bekendheid met de feitelijke handelingen die aan de klacht ten grondslag worden gelegd en niet om de vraag of het de klager bekend was dat dit handelen al dan niet tuchtrechtelijk laakbaar zou kunnen zijn.

Een klager die in strijd met het voorgaande handelt dient niet-ontvankelijk te worden verklaard.

Slotsom

Voor een advocaat die een tweede klacht van eenzelfde partij krijgt is het dus van belang na te gaan of de latere klacht voortspruit uit hetzelfde feitencomplex waar de eerdere klacht ook uit voortkwam. En voor een klager is het van belang goed te onderzoeken waar hij over wenst te klagen alvorens een klacht wordt ingediend. Zo wordt voorkomen dat hem wordt tegengeworpen dat hij niet al zijn klachten heeft gebundeld.

Alessandra Oving

1. Zie bijvoorbeeld HvD 10 juli 2023, ECLI:NL:TAHVD:2023:116; RvD Arnhem-Leeuwarden 19 september 2022, ECLI:NL:TADRARL:2022:319; RvD Arnhem-Leeuwarden 25 april 2022, ECLI:NL:TADRARL:2022:111; RvD Arnhem-Leeuwarden 20 november 2023, ECLI:NL:TADRARL:2023:343; RvD Amsterdam 18 november 2024, ECLI:NL:TADRAMS:2024:200; RvD ’s-Gravenhage 8 januari 2025, ECLI:NL:TADRSGR:2025:6; RvD Amsterdam 25 november 2024, ECLI:NL:TADRAMS:2024:204; RvD Amsterdam 23 december 2024, ECLI:NL:TADRAMS:2024:221.