13 maja 2016 r. Sejm RP uchwalił zmiany do Ordynacji podatkowej i innych aktów prawnych wprowadzające m.in. klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania, klauzulę nadużycia prawa w VAT oraz przepisy w zakresie obowiązkowego przekazywania danych w zakresie VAT w formacie JPK.
Ustawa została 19 maja przyjęta przez Senat i przekazana do podpisu Prezydenta. Oceniamy, iż prawdopodobny termin jej wejście w życie to koniec czerwca 2016 r.
Klauzula ma być stosowana w odniesieniu do czynności dokonanych przede wszystkim w celu osiągnięcia „korzyści podatkowej”, sprzecznej w danych okolicznościach z przedmiotem i celem przepisów podatkowych, jeśli sposób działania był „sztuczny”. Przy ocenie, czy sposób działania był sztuczny, należy wziąć pod uwagę w szczególności: działania nadmiernie zawiłe (np. nieuzasadnione dzielenie operacji, angażowanie podmiotów pośredniczących mimo braku uzasadnienia gospodarczego, operacje zawierające elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu wyjściowego oraz wzajemnie się znoszące lub kompensujące) i występowanie ryzyka gospodarczego przewyższającego spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, iż należy uznać, że rozsądnie działający podmiot nie wybrałby tego sposobu działania.
W konsekwencji, czynności takie nie będą uznawane za odpowiednie, tzn. takie których dokonałby rozsądnie działający podmiot, kierujący się w swych wyborach zgodnymi z prawem celami gospodarczymi innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej, sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej.
Stosowanie klauzuli będzie ograniczone do tych zdarzeń, w efekcie których podatnik odniósł „korzyść podatkową” w wysokości przekraczającej 100.000 zł za okres rozliczeniowy, przy czym do wyliczenia progu zastosowania klauzuli stosuje się zasadę kumulowania korzyści. Korzyść podatkowa może polegać na: obniżeniu, niepowstaniu lub odsunięciu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, powstaniu lub zawyżeniu straty podatkowej, powstaniu nadpłaty lub prawa do zwrotu podatku, podwyższeniu kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku.
Zastosowanie klauzuli będzie polegało na wydaniu decyzji m.in. ustalającej lub określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Organ podatkowy określi skutki podatkowe z pominięciem dokonanych czynności (jeżeli okoliczności wskazują, że osiągnięcie korzyści podatkowej było jedynym celem dokonania czynności) lub z zastosowaniem tzw. czynności odpowiedniej, tj. takiej, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej. Organ będzie musiał udowodnić, że podatnik unikał opodatkowania oraz wykazać uzyskanie w wyniku tego korzyści podatkowej.
Zgodnie z ustawą, decyzji wymiarowej w sprawie unikania opodatkowania nie będzie można nadać rygoru natychmiastowej wykonalności. W przypadku uprawomocnienia się decyzji, poza odsetkami od zaległości, nie przewidziano dodatkowych sankcji finansowych.
W trakcie postępowania wymiarowego w sprawie unikania opodatkowania będzie możliwe zasięgnięcie opinii Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Będzie to niezależny od organów podatkowych organ kolegialny, składający się z członków: wskazywanych przez Ministra Finansów, powołanych spośród pracowników szkół wyższych, jednostek organizacyjnych PAN lub instytutów badawczych, oraz wskazanych przez: Prezesa NSA spośród sędziów tego sądu w stanie spoczynku, przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego, Krajową Izbę Doradców Podatkowych, Ministra Sprawiedliwości i Radę Dialogu Społecznego. Rada będzie wydawała niewiążące opinie w sprawie zasadności zastosowania klauzuli w indywidualnej sprawie, na wniosek Ministra Finansów lub podatnika (wyłącznie w postępowaniu odwoławczym).
Podatnik będzie mógł wystąpić do Ministra Finansów o wydanie opinii zabezpieczającej. Opinia będzie chronić podatnika przed zastosowaniem klauzuli, jednak Minister Finansów będzie mógł ją zmienić z urzędu (w przypadku jej sprzeczności z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości UE). Jeśli Minister uzna, że klauzula ma zastosowanie do przedstawionych we wniosku okoliczności, odmówi wydania opinii.
Postępowanie w sprawie wydania opinii zabezpieczającej będzie toczyć się według reguł szczególnych, a opłata za wniosek o jej wydanie wyniesie 20 000 zł. Opinia będzie wydawana w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Odmowę wydania opinii zabezpieczającej będzie można zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Ustawa przewiduje również istotne zmiany, jeśli chodzi o zakres ochrony wynikającej z interpretacji indywidualnych. Interpretacje indywidualne nie będą wydawane w zakresie tych elementów stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, co do których istnieje uzasadnione przypuszczenie, że stanowią unikanie opodatkowania lub nadużycie prawa w podatku VAT. Ponadto w sprawie, w której zastosowano klauzulę lub stwierdzono nadużycie prawa w podatku VAT, wyłączona zostanie zasada nieszkodzenia oraz wzmożonej ochrony wynikającej z zastosowania się do interpretacji indywidualnej. Oznacza to, iż po zastosowaniu klauzuli podatnik będzie musiał liczyć się z obowiązkiem zapłaty zaległości podatkowej z odsetkami, jak również odpowiedzialnością karną skarbową, bez możliwości powołania się na ochronę z posiadanej interpretacji indywidualnej.
Przepis przejściowy przewiduje, że klauzula będzie miała zastosowanie do „korzyści podatkowej” uzyskanej po dniu wejścia w życie ustawy.
Zgodnie z tą zasadą klauzula będzie miała zastosowanie do korzyści podatkowej uzyskanej po dniu wejścia w życie ustawy, nawet jeśli korzyść ta wynika z czynności dokonanych przed tym dniem.
Zastosowanie klauzuli będzie wyłączone w sprawach dotyczących podatku VAT. Jednakże ustawa nowelizująca wprowadza do ustawy o VAT definicję tzw. nadużycia prawa, która będzie odpowiednikiem klauzuli na gruncie VAT. W praktyce rozwiązanie spełniające funkcję klauzuli w podatku VAT funkcjonuje w aktualnym orzecznictwie TSUE i sądów administracyjnych z zakresu tego podatku.
Nowelizacja wprowadziła ponadto nowy obowiązek comiesięcznego przekazywania Ministrowi Finansów informacji o ewidencji sprzedaży i zakupów VAT. Informacje za okresy miesięczne będą przekazywane bez wezwania, w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w formie jednolitego pliku kontrolnego.
Zasadniczo podmioty krajowe oraz zagraniczne będą obowiązane przekazywać informacje o ewidencji VAT już za miesiące przypadające po 1 lipca 2016 r. W odniesieniu jednak do małych i średnich przedsiębiorców obowiązek ten powstanie 1 stycznia 2017 r., zaś dla mikroprzedsiębiorców - 1 stycznia 2018 r.
Kompleksowa klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania stanowi istotne novum w polskim systemie podatkowym. Praktyka stosowania klauzuli i jej interpretacja ukształtuje się w najbliższym czasie.
W naszej ocenie przyjęta regulacja klauzuli może budzić zastrzeżenia co do zgodności z Konstytucją. Liczne zwroty niedookreślone (np. definicja „unikania opodatkowania”) opierają się na pojęciach nieostrych i wymagających dalszej interpretacji. Nie została również zarysowana wyraźna granica między dozwoloną optymalizacją podatkową a unikaniem opodatkowania. Może to rodzić zastrzeżenia co do realizacji podstawowych zaleceń Trybunału Konstytucyjnego sformułowanych przy ocenie poprzedniej wersji klauzuli (zawartych w wyroku z dnia 11 maja 2004 r., sygn. akt 4/03).
Ponadto przyjęto kontrowersyjne rozwiązanie pozwalające stosować klauzulę do korzyści podatkowych wynikających z czynności dokonanych przed wejściem klauzuli w życie, które niewątpliwie będzie źródłem licznych sporów.
W związku z wejściem w życie klauzuli rekomendujemy Państwu przegląd planowanych lub dokonanych w przeszłości czynności pod kątem ryzyka możliwości stosowania klauzuli przez organy podatkowe, szczególnie w początkowym okresie obowiązywania klauzuli.
Niezamówione wiadomości i inne informacje przesłane dobrowolnie do firmy Dentons, nie będą uznane za informacje poufne i mogą zostać ujawnione osobom trzecim, mogą pozostać bez odpowiedzi i nie stanowią podstawy relacji pomiędzy prawnikiem a klientem. Jeśli nie jesteś klientem Dentons, prosimy o nieprzesyłanie informacji o charakterze poufnym.
Opis dostępny w innej wersji językowej.
Zostaniesz teraz przekierowany ze strony Dentons na stronę $redirectingsite w języku angielskim. Aby kontynuować, kliknij „Zatwierdź”.
Zostaniesz teraz przekierowany ze strony Dentons na stronę Beijing Dacheng Law Offices, LLP. Aby kontynuować, kliknij „Zatwierdź”.