W ramach łagodzenia negatywnych skutków ekonomicznych epidemii COVID-19 w Polsce uchwalona została ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 roku o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, uzupełniająca pakiet rozwiązań przewidziany w ustawie z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych („Ustawa”). Wprowadzone zmiany w Ustawie obejmują m.in. istotne rozwiązania w zakresie prawa upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego.

Odroczenie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości

W zakresie prawa upadłościowego, nowa ustawa przewiduje przerwanie biegu terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości określonego w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe („p.u.”). Tytułem przypomnienia, przepis ten nakłada na dłużnika obowiązek złożenia takiego wniosku w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, tj. powstał stan niewypłacalności. Zgodnie z nowowprowadzonym art. 15zzra ust. 1 Ustawy, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg ww. terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega przerwaniu. Po tym okresie termin ten rozpocznie bieg na nowo, a zatem upłynie co do zasady po 30 dniach od daty ustania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii.

Co istotne, powyższe „odroczenie” dotyczy jedynie dłużników, wobec których podstawa do ogłoszenia upadłości powstała w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a stan niewypłacalności powstał z powodu COVID-19. Jednocześnie wprowadzono domniemanie, zgodnie z którym jeżeli stan niewypłacalności powstał w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, przyjmuje się, że zaistniał on z powodu COVID-19.

Powyższe „odroczenie” terminu ma charakter automatyczny i nie jest zależne od podjęcia przez dłużnika w szczególności rzeczywistych kroków w celu restrukturyzacji (sądowej lub pozasądowej) jego zadłużenia, np. w drodze otwarcia stosownego postępowania restrukturyzacyjnego.

Co istotne, zgodnie z projektowanym art. 15zzra ust. 2 Ustawy, w przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie ustalonym na zasadach opisanych powyżej, przy jednoczesnym braku wcześniejszego wniosku o ogłoszenie upadłości, terminy przewidziane w prawie upadłościowym, dla których obliczania znaczenie ma dzień zgłoszenia takiego wniosku, wydłużą się o liczbę dni pomiędzy dniem złożenia wniosku a dniem, w którym wniosek ten powinien być złożony na zasadach ogólnych (tj. stosownie do art. 21 ust. 1 p.u. lub odpowiednio art. 21 ust. 2a p.u. w przypadku zarządu sukcesyjnego).

Ta regulacja zdaje się dotyczyć w szczególności terminów związanych z bezskutecznością czynności prawnych upadłego (por. art. 127-135 p.u.; przykładowo art. 127 ust. 1 p.u. przewiduje bezskuteczność czynności prawnych dokonanych w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości). Oznacza to, że okresy swoistej ochrony masy upadłości przewidziane tymi przepisami (tzw. „hardening periods”) efektywnie wydłużają się o okres od ostatniego dnia zwykłego terminu 30 dni na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości do dnia rzeczywistego złożenia takiego wniosku. Ustawa przewiduje więc rozwiązania obliczone na niepogarszanie sytuacji wierzycieli niewypłacalnych dłużników w przypadku, w którym okres stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego (a w ślad za tym także „karencji” na składanie wniosków o ogłoszenie upadłości) trwałby na tyle długo, że mógłby przekraczać czas określonych „hardening periods”, i osłabiające chęć dłużników do wyzbywania się aktywów lub dokonywania podobnych czynności w nadziei na to, że w opisanej sytuacji ich działania nie będą podlegać sankcjom przewidzianym w art. 127-135 p.u.

Poza powyższym aspektem, „odroczenie” terminu na składanie wniosków o ogłoszenie upadłości przez dłużników nie pozostanie bez znaczenia dla ich wierzycieli. Należy w tym kontekście pamiętać, że niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie ustawowym (lub we „właściwym czasie”) pociąga za sobą istotne sankcje względem dłużnika lub określonych osób uprawnionych do jego reprezentowania, obejmujące odpowiedzialność cywilną (art. 21 ust. 3 p.u., art. 299 ustawy Kodeks spółek handlowych – „k.s.h.”), karną (art. 586 k.s.h.; istotne są także zakazy prowadzenia działalności gospodarczej z art. 373 p.u.) oraz administracyjnoprawną (fiskalną) (art. 116 Ordynacji podatkowej). Opisane powyżej „odroczenie” terminu składania wniosków o ogłoszenie upadłości przez dłużników, którzy spełniają wskazane wyżej warunki, w połączeniu z domniemaniem, że niewypłacalność dłużnika powstała z powodu COVID-19 (przenoszącym ciężar dowodu tego, że było inaczej, na wierzyciela), utrudni więc lub uniemożliwi wierzycielom m.in. dochodzenie ich wierzytelności przeciwko reprezentantom tych dłużników.

Jednakże, co warto odnotować, Ustawa nie ogranicza dłużników ani żadnych innych podmiotów w prawie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a jedynie umożliwia dłużnikom (ich reprezentantom) skorzystanie ze swoistego „odroczenia” w tym zakresie. W szczególności więc nadal wierzyciele będą mogli składać wnioski o ogłoszenie upadłości dłużników, choć oczywiście z uwagi na inne ograniczenia wprowadzone dotychczas w związku z epidemią COVID-19 (link) rozpoznanie tych wniosków może odsunąć się w czasie nawet do zniesienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego.

Zmiany w zakresie prawa restrukturyzacyjnego 

W zakresie prawa restrukturyzacyjnego, zmiana Ustawy przewiduje uzupełnienie katalogu „spraw pilnych” określonego w art. 14a ust. 4 Ustawy o pkt 17, tj. sprawy o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 roku. – Prawo restrukturyzacyjne („p.r.”). Tytułem przypomnienia, umieszczenie określonych spraw we wskazanym katalogu ma o tyle istotne znaczenie, że m.in. wyłącza co do nich wstrzymanie biegu terminów procesowych i sądowych – przewidziane m.in. w sprawach cywilnych, do których należą sprawy rozpoznawane w postępowaniach regulowanych przepisami p.r. (por. art. 15zzs ust. 1 i 2 Ustawy). Tym samym, w sprawach o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego terminy procesowe i sądowe biegną nadal.

Należy to uznać za próbę naprawy wcześniejszego niedopatrzenia ze strony ustawodawcy, który przy okazji poprzedniej zmiany Ustawy, nie uwzględnił spraw inicjowanych wnioskami restrukturyzacyjnymi w katalogu spraw pilnych. Sprawy te mogły co najwyżej zostać uznane za pilne jedynie w wyjątkowych sytuacjach (szczególnie w oparciu o przesłankę potencjalnej poważnej szkody dla interesu społecznego) na podstawie art. 14a ust. 9 Ustawy.

Z literalnego brzmienia nowego pkt 17 w art. 14a ust. 4 Ustawy należy wywodzić, że do kategorii spraw pilnych należeć będą jedynie sprawy w przedmiocie otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego albo sanacyjnego) oraz wniosku o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu (por. art. 7 ust. 2 p.r.). W tym świetle więc w zakres normowania nowego art. 14a ust. 4 pkt 17 Ustawy nie będą wchodzić już wszczęte postępowania restrukturyzacyjne.

Jedną z istotnych konsekwencji uznania ww. spraw za pilne jest, jak wskazano już wyżej, to, że obowiązujące w nich terminy procesowe nie ulegają zawieszeniu, tj. kontynuują swój bieg na zasadach ogólnych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. Dotyczy to wszystkich terminów (zarówno ustawowych, jak i sądowych, tj. wyznaczonych przez sąd) na dokonanie czynności w toku ww. postępowań, w szczególności na wniesienie środka zaskarżenia lub innego pisma procesowego (por. art. 15zzs ust. 1 i 2 Ustawy).

Ponadto, sprawy pilne są wyłączone spod ogólnego zakazu przeprowadzania rozpraw oraz posiedzeń jawnych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii (art. 15zzs ust. 6 Ustawy). Oznacza to, że możliwe jest m.in. wyznaczenie rozprawy w celu rozpoznania wniosku o otwarcie postępowania układowego lub sanacyjnego (art. 270 ust. 2 oraz art. 288 ust. 1 p.r.). W praktyce ma to jednak niewielkie znaczenie, ponieważ wnioski restrukturyzacyjne są co do zasady rozpoznawane na posiedzeniach niejawnych.

Nowe przepisy w większości weszły w życie w dniu 18 kwietnia 2020 roku .

W przypadku jakichkolwiek dalszych pytań dotyczących wpływu epidemii COVID-19 na kwestie upadłościowe oraz restrukturyzacyjne, zachęcamy do kontaktu.