W piątek 15 maja 2020 r. w Dzienniku Ustaw opublikowana została kolejna ustawa modyfikująca przepisy o tzw. „tarczy antykryzysowej”, tj. ustawa z dnia z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 („Tarcza 3.0”, Dz. U. z 2020 r., poz. 875). Poniżej przekazujemy krótkie podsumowanie planowanych zmian w zakresie postępowań cywilnych.
Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami wprowadzonymi na mocy pierwotnej wersji tarczy antykryzysowej z dnia 31 marca 2020 r. (tzn. ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, opublikowanej w Dz.U. z 2020 r., poz. 568 – „Ustawa”), zmienionej następnie na mocy tarczy antykryzysowej 2.0 (tj. ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, opublikowanej w Dz. U. z 2020 roku, poz. 695 – „Tarcza 2.0”), bieg terminów procesowych w postępowaniach cywilnych co do zasady (i z zastrzeżeniem szczegółowo określonych wyjątków) nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 (art. 15zzs ust. 1 Ustawy). Więcej na ten temat pisaliśmy w naszym kwietniowym alercie.
Przepisy Tarczy 3.0 przewidują uchylenie wskazanego wyżej art. 15zzs ust. 1 Ustawy – mimo tego, że dalej obowiązuje stan epidemii. Oznacza to, że wszelkie terminy prawa procesowego, tak ustawowe, jak i sądowe, zaczną swój bieg (jeżeli nie rozpoczęły go do tej pory) albo będą go kontynuowały (w przypadku terminów zawieszonych) po upływie 7 dni od dnia wejścia w życie Tarczy 3.0 (art. 67 ust. 6 i 7 projektu Tarczy 3.0). Tarcza 3.0 weszła w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (16 maja 2020 r.).
Powyższe jest szczególnie istotne dla tych terminów sądowych lub ustawowych, które rozpoczęły swój bieg przed wejściem w życie art. 15zzs Ustawy. Te terminy nie będą biegły na nowo, a kontynuowały swój bieg. Oznacza to, że przykładowo w sytuacji, w której do wejścia w życie art. 15zzs Ustawy upłynęło 12 dni z dwutygodniowego ustawowego terminu na złożenie apelacji (por. art. 369 § 1 k.p.c.), od chwili „odwieszenia” terminów procesowych apelujący będzie miał na złożenie tego środka zaskarżenia nie kolejne 2 tygodnie, a tylko dodatkowe 2 dni. Równocześnie nie należy zapominać, że zgodnie z art. 15zzs ust. 7 (nadal obowiązującym) czynności dokonane w toku postępowań – pomimo zawieszenia biegu ich terminów – są skuteczne, a więc można ich dokonywać jeszcze przed wejściem w życie „odwieszenia” na mocy przepisów Tarczy 3.0.
Przepisy Tarczy 3.0 zawierają także regulacje mające na celu usprawnienie pracy sądów w stanie zagrożenia epidemicznego oraz w stanie epidemii (a także w okresie bezpośrednio następującym po zniesieniu ww. stanów).
W pierwszej kolejności, wprowadzona w szerszym niż dotychczas zakresie została możliwość przeprowadzania rozpraw lub posiedzeń jawnych przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku (art. 15zzs1 pkt 1 Ustawy). Na mocy rozwiązań wprowadzonych Tarczą 3.0 dochodzi do modyfikacji zasad wynikających z dotychczasowych przepisów k.p.c. (por. art. 151 § 2 k.p.c.), które wprowadzały możliwość przeprowadzania „e-rozpraw” pod warunkiem, że wszyscy uczestnicy postępowania przebywali w budynku sądowym (innego sądu). Obecnie, wymaganie przebywania uczestników postępowania w budynku innego sądu ma być zniesione (art. 15zzs1 pkt 1 Ustawy). Co więcej, zgodnie z omawianym art. 15zzs1 Ustawy e-rozprawy mają być obligatoryjne, nie zaś (tak jak w przypadku art. 151 § 2 k.p.c.) opcjonalne; przy czym możliwe ma być przeprowadzanie „zwykłych” rozpraw i posiedzeń jawnych, jeżeli nie wywoła to nadmiernego zagrożenia dla zdrowia ich uczestników. Dokonana modyfikacja stanowi odpowiedź ustawodawcy na postulaty środowisk prawniczych, choć zmiana ograniczona jest czasowo i organizowanie „e-rozpraw” w sposób przewidziany w Tarczy 3.0 ma być możliwe tylko w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.
Warto zauważyć, że powyższe rozwiązania mogą budzić uzasadnione wątpliwości. Przede wszystkim wydaje się, że sądy obecnie nie są jeszcze technicznie przygotowane na powszechne wdrożenie e-rozpraw. Dość wspomnieć, że niektóre sądy (w szczególności sądy rejonowe) jeszcze do niedawna nie we wszystkich salach rozpraw dysponowały odpowiednim osprzętowaniem dla sporządzania tzw. e-protokołów (protokołów utrwalanych za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz i dźwięk – art. 157 § 1 k.p.c.). Ponadto, choć istnieją już aplikacje komercyjne z powodzeniem wykorzystywane w biznesie dla przeprowadzania telekonferencji, można się obawiać, że bez szczegółowych wytycznych zaproponowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości (i przede wszystkim stosownych szkoleń dla sędziów, a być może także zwiększenia obsady kadrowej oddziałów informatycznych w sądach), przepisy regulujące powszechne wyznaczanie e-rozpraw pozostaną „martwym prawem”. Wreszcie, przy e-rozprawach pozostaje problem realizacji zasady jawności zewnętrznej rozprawy wyrażonej w art. 9 § 1 k.p.c. Tu oczywistym i najprostszym rozwiązaniem byłoby transmitowanie e-rozpraw online, ale trudno sobie wyobrazić, aby sądy jeszcze do niedawna nieprzygotowane technicznie dla prowadzenia tzw. e-protokołów były w stanie zapewnić odpowiednią przepustowość serwerów dla transmitowania kilkunastu lub nawet (w większych sądach) kilkudziesięciu rozpraw odbywających się często równolegle w danym dniu
Jednocześnie, przepisy Tarczy 3.0 zwiększają możliwości rozpoznawania przez sądy spraw na posiedzeniach niejawnych.
Po pierwsze, zgodnie z art. 15zzs1 pkt 2) Ustawy w sprawach, w których wymagane jest przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego, przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne. Warunkiem będzie to, aby rozprawa lub posiedzenie jawne nie mogły wywołać nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących, a przeprowadzenie ich na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku było niemożliwe. W tym przypadku każda ze stron będzie mogła się sprzeciwić przeprowadzeniu posiedzenia niejawnego w terminie 7 dni od zawiadomienia ich o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne, co – jak się wydaje – ma spowodować niemożność jego przeprowadzenia. Strony niezastępowane przez tzw. pełnomocników profesjonalnych (adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej) mają uzyskiwać w zakresie prawa sprzeciwu stosowne pouczenie.
Ponadto, umożliwiono także zamknięcie rozprawy i wydanie orzeczenia na posiedzeniu niejawnym w sprawach cywilnych, w których postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, pod warunkiem uprzedniego odebrania od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie. Co ciekawe, przepis art. 15zzs2 Ustawy wprowadzający takie rozwiązanie, nie jest ograniczony czasowo do stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 ani okresu roku od odwołania ostatniego z nich, przez co należy rozumieć, że może on znajdować zastosowanie w sposób nielimitowany czasowo. Jeżeli tak, negatywnie należy ocenić wprowadzenie go na mocy Tarczy 3.0 do Ustawy (mającej charakter czasowy), nie zaś wprost do przepisów k.p.c.
Art. 15zzs3 ust. 1 Ustawy z kolei przewiduje możliwość rozpoznania na posiedzeniu niejawnym także spraw w postępowaniu cywilnym w drugiej instancji w sytuacjach, w których inicjujące postępowanie odwoławcze apelacje wniesione zostały przed dniem 7 listopada 2019 r., jeżeli sąd uzna, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analogiczna możliwość została wprowadzona na mocy dużej nowelizacji przepisów k.p.c., która weszła w życie w dniu 7 listopada 2019 r. (por. zmienione brzmienie art. 374 k.p.c.), ale z mocy stosownych przepisów przejściowych nie dotyczyła dotąd apelacji wniesionych przed tą datą. Wyjątkami od możliwości odstąpienia przez sąd drugiej instancji od wyznaczenia rozprawy mają być sytuacje, w których strona wnosiła o przeprowadzenie niepodlegającego pominięciu dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron albo o przeprowadzenie rozprawy. Strony będą mogły wnosić o przeprowadzenie rozprawy w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne (art. 15zzs3 ust. 2 Ustawy).
Ponadto Tarcza 3.0 przewiduje uzupełnienie i rozszerzenie katalogu „spraw pilnych” określonego w art. 14a ust. 4 Ustawy o sprawy prowadzone po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego (zmienione brzmienie pkt 17, który dotąd obejmował tylko sprawy o rozpoznanie restrukturyzacyjnego) oraz sprawy o ogłoszenie upadłości, jak i prowadzone po ogłoszeniu upadłości (nowy pkt 17a). Zmiana ta ma według ustawodawcy stanowić remedium na sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw spowodowaną epidemią COVID-19. Zgodnie z intencjami projektodawców umożliwi to sprawowanie przez sąd bieżącego nadzoru nad sytuacją finansową dłużników – tak, aby przeciwdziałać niekontrolowanej niewypłacalności. Nie można jednak nie zauważyć, że wobec generalnego „odmrożenia” biegu terminów sądowych oraz możliwości wyznaczania rozpraw i posiedzeń jawnych we wszystkich rodzajach spraw (a nie tylko w sprawach pilnych), znaczenie wprowadzonej zmiany jest w istocie marginalne.
Natomiast w ostatecznym brzmieniu Tarczy 3.0 nie znalazły się pierwotnie planowane w jej treści przepisy poszerzające możliwość komunikacji elektronicznej z sądami w drodze m. in. wnoszenia pism do sądu powszechnego przy użyciu platformy ePUAP.
Niezamówione wiadomości i inne informacje przesłane dobrowolnie do firmy Dentons, nie będą uznane za informacje poufne i mogą zostać ujawnione osobom trzecim, mogą pozostać bez odpowiedzi i nie stanowią podstawy relacji pomiędzy prawnikiem a klientem. Jeśli nie jesteś klientem Dentons, prosimy o nieprzesyłanie informacji o charakterze poufnym.
Opis dostępny w innej wersji językowej.
Zostaniesz teraz przekierowany ze strony Dentons na stronę $redirectingsite w języku angielskim. Aby kontynuować, kliknij „Zatwierdź”.
Zostaniesz teraz przekierowany ze strony Dentons na stronę Beijing Dacheng Law Offices, LLP. Aby kontynuować, kliknij „Zatwierdź”.