W czwartek, 29 czerwca 2023 r., Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) opublikował wyrok ws. możliwości utworzenia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku nabywania usługi toll manufacturing (sprawa Cabot Plastics Belgium SA C-232/22). Wyrok otwiera drogę do odzyskania VAT wykazanego na fakturach na rzecz podmiotów zagranicznych, a także odsetek.

Kogo dotyczy wyrok?

• Świadczących usługi toll manufacturingu.
• Polkich usługodawców wykonujących usługi na rzecz zagranicznych podatników.

Wyrok jest interesujący przede wszystkim dla tych polskich usługodawców, którzy fakturują swoich zagranicznych kontrahentów z polskim VAT.

Teza wyroku TSUE

„Art. 44 dyrektywy VAT i art. 11 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011 należy interpretować w ten sposób, że podatnik będący usługobiorcą, którego siedziba działalności gospodarczej znajduje się poza Unią, nie posiada stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę podmiot świadczący dane usługi, pod względem prawnym odrębny od tego usługobiorcy, jeżeli nie posiada on tam odpowiedniej struktury w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, która może stanowić to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, i to nawet wówczas, gdy podatnik świadczący usługi wykonuje na rzecz tego podatnika będącego usługobiorcą, w wykonaniu wyłącznego zobowiązania umownego, usługi w postaci produkcji z materiałów powierzonych oraz szereg świadczeń akcesoryjnych lub uzupełniających, które przyczyniają się do działalności gospodarczej podatnika będącego usługobiorcą w tym państwie członkowskim”.

Stanowisko zaprezentowane przez TSUE

W wyroku Trybunał zaznaczył, że posługiwanie się zapleczem technicznym i personalnym spółki prawnie niezależnej przez podmiot zagraniczny może doprowadzić do powstania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej takiego podmiotu zagranicznego. TSUE jednak podkreślił, że jest to możliwe o ile ten podmiot miałby stały i natychmiastowy dostęp do tego zaplecza, tak jakby chodziło o jej własne zasoby. Jednakże, zdaniem TSUE, w niniejszej sprawie w dalszym ciągu to usługodawca pozostaje odpowiedzialny za własne zaplecze i świadczy usługi na własne ryzyko. Co więcej, to samo zaplecze nie może być wykorzystywane do świadczenia i odbioru tych samych usług; tymczasem z przedstawionej sprawy nie wynika, aby możliwe było odróżnienie zasobów właściwych dla świadczenia albo odbioru tych usług.

TSUE również odwołał się do ustalenia istnienia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w kontekście istoty wykonywanych usług. Te usługi były wykonywane na wyłączność na rzecz podmiotu z grupy, a istotą samej usługi było produkowanie towarów z powierzonych tej spółce materiałów. Dodatkowo spółka wykonywała usługi logistyczne, mające charakter usług uzupełniających względem produkcji (np. zarządzanie zapasami surowców i produktów gotowych czy przygotowanie zamówień przed wysyłką). W efekcie tego rodzaju wsparcie pozwala usługobiorcy na wykonywanie dostaw opodatkowanych w kraju usługodawcy. W tym kontekście TSUE uznał jednak, że tego rodzaju świadczenia nie mają wpływu na istnienie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Konkludując, TSUE uznał, że na podstawie przedstawionych okoliczności spółka zagraniczna otrzymuje i wykorzystuje usługi w postaci produkcji z materiałów powierzonych do celów jej działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży towarów pochodzących z tych usług w kraju siedziby, ponieważ ta spółka nie posiada w kraju usługodawcy odpowiedniej struktury w tym celu.

Tło sprawy

W ogólnym założeniu toll manufacturing polega co do zasady na wykonywaniu usługi na materiale powierzonym względnie wykonywaniu produktu gotowego na zlecenie klienta. Często tego rodzaju świadczeniom towarzyszą dodatkowe czynności oprócz samej produkcji. W sprawie, będącej przedmiotem wyroku, belgijskie organy podatkowe doszły do wniosku, że podmiot szwajcarski utworzył tzw. stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w Belgii poprzez działalność podmiotu belgijskiego. Zdaniem organów zarówno działalność spółki belgijskiej, polegająca na wykonywaniu produktów oraz zapewnieniu wsparcia logistycznego w sprzedaży tych produktów, jak również fakt, że spółka ze Szwajcarii mogła wydawać instrukcje pracownikom podmiotu belgijskiego, z powodu czego w sposób faktyczny ta spółka miała kontrolę nad pracownikami spółki belgijskiej, spowodowały powstanie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej tej spółki w Belgii. Organy zwróciły również uwagę na fakt wykonywania tych usług przez usługodawcę wyłącznie na rzecz konkretnego odbiorcy, a także na to, że te podmioty należały do tej samej grupy kapitałowej (mimo że były to dwa niezależne od siebie prawnie podmioty).

W konsekwencji organy uznały, że spółka szwajcarska faktycznie powinna być traktowana jako podmiot mający stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, co oznacza, że taki podmiot należy uznać za lokalnego usługodawcę. Dlatego faktury za wytworzenie produktów powinny zawierać lokalny VAT, a z uwagi na dotychczasowe wystawianie faktur bez VAT należy określić usługodawcy zaległość podatkową (powyżej 10 milionów euro).

Szczęśliwie dla podatników, w szczególności dla usługodawców świadczących usługi toll manufacturingu na rzecz podatników zagranicznych, TSUE nie zgodził się ze wskazanym stanowiskiem organów.

Konsekwencje wyroku TSUE

Rozstrzygnięcie TSUE nie stanowi źródła prawa, natomiast jest szeroko stosowane w interpretacji przepisów podatkowych. Dobrym przykładem w zakresie interpretacji definicji stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej są zwłaszcza sprawy polskie tj. sprawa Welmory i Dong Yang oraz rumuńska sprawa Berlin Chemie AG, które spowodowały istotne zmiany w rozliczeniach polskich podatników, w szczególności usługodawców.

Wskazane rozstrzygnięcie jest istotne dla firm, które dostarczają usługi, w szczególności w zakresie toll manufacturing, na rzecz podmiotów zagranicznych należących do tej samej grupy kapitałowej lub pozostałych.

Jakie korzyści przynosi wyrok TSUE?

Wskazany wyrok jest korzystny dla świadczeniodawców. W zależności od dotychczasowego sposobu fakturowania polscy podatnicy mogą wnosić o zwrot dotychczas zapłaconych kwot VAT (oraz niesłusznie zaniżonej kwoty podatku naliczonego VAT wynikającej z zadeklarowanego VAT od tych transakcji) wraz z odsetkami. To będzie wiązało się z koniecznością skorygowania faktur i deklaracji faktur za poprzednie lata. Wyrok pozwoli również na możliwość skutecznego wnioskowania o wznowienie postępowań w tym zakresie.