20 grudnia 2022 r., w Dzienniku Ustaw RP opublikowano ustawę z dnia 15 grudnia 2022 r. o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu („Ustawa OOPG”). Poniżej przedstawiamy główne zasady ochrony odbiorców uprawnionych przed wzrostem cen paliw gazowych, rekompensat dla dostawców, a także wprowadzone zmiany do ustawy Prawo Energetyczne („PE”), które mają wpłynąć na rynek wytwórców energii z odnawialnych źródeł energii („OZE").

Podstawowe założenia Ustawy OOPG

Ratio legis ustawy to zasadniczo zminimalizowanie podwyżek cen paliwa gazowego dla określonych odbiorców, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego na rynku gazowym, jednocześnie utrzymując płynność finansową przedsiębiorstw energetycznych. Stosowane mechanizmy regulacyjne są zbliżone do już wprowadzonych ustawami dot. ochrony odbiorców i cen maksymalnych na rynku energii elektrycznej w październiku i listopadzie br.

Zgodnie z informacją opublikowaną oficjalnej stronie Prezydenta RP, a także w uzasadnieniu projektu aktu prawnego, Ustawa OOPG zakłada wprowadzenie w 2023 r. mechanizmu polegającego na zagwarantowaniu odbiorcom chronionym paliw gazowych oraz odbiorcom realizującym zadania z zakresu użyteczności publicznej objętych taryfą, ceny maksymalnej paliw gazowych oraz stawek opłat usług dystrybucji paliw gazowych na poziomie nie wyższym niż te stosowane w 2022 r., a także przyznaniu odbiorcom chronionym paliw gazowych, refundacji za poniesione koszty podatku od towarów i usług.

Jednocześnie mając na celu równoważenie interesów uczestników rynku gazowego:

• utrzymano mechanizm rekompensat dla sprzedawców paliw gazowych, który służy zrekompensowaniu im skutków wprowadzenia ceny maksymalnej dla swoich odbiorców końcowych objętych taryfą,
• wprowadzono funkcjonujący równolegle mechanizm rekompensat dla operatorów systemu dystrybucyjnego paliw gazowych;
• wzmocniono kontrolę wydatkowania środków publicznych.

Wprowadzono również szereg zmian do Prawa Energetycznego, m.in. w zakresie przyłączenia do sieci instalacji odnawialnego źródła energii. Dla rynku OZE zmiany mają zasadniczo usprawnić i zwiększyć możliwości przyłączania zarówno odbiorców, jak i wytwórców w trybie komercyjnym oraz zwiększyć transparentność całego procesu.

Główne zmiany dla rynku paliw gazowych

Zgodnie z art. 1 Ustawy OOPG, w zakresie rozwiązań dla rynku gazowego akt prawny reguluje przede wszystkim:

• cenę maksymalną paliw gazowych oraz stawki opłat za świadczenie usług dystrybucji paliw gazowych stosowane w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi w 2023 r.;
• zasady i tryb przyznawania i wypłacania rekompensaty z tytułu stosowania ceny maksymalnej paliw gazowych lub stawek opłat za świadczenie usług dystrybucji paliw gazowych przez przedsiębiorstwo energetyczne;
• zasady i tryb refundacji kwoty odpowiadającej podatkowi VAT, wynikającej z opłaconej faktury dokumentującej dostarczenie paliw gazowych od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2023 r. do odbiorcy paliw gazowych;
• zasady i tryb wprowadzenia obowiązku przekazywania gazowego odpisu na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny.

Katalog odbiorców uprawnionych z Ustawy OOPG obejmuje odbiorców zużywających paliwa gazowe na szeroko pojęte potrzeby mieszkaniowe, a także podmiotów z sektorów m.in. opieki zdrowotnej, pomocy społecznej, szkolnictwa oraz organizacji pozarządowych.

W okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. przedsiębiorstwo energetyczne (będące podmiotem uprawnionym do rekompensaty) ma obowiązek stosować w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi cenę maksymalną wynoszącą 200,17 złotych/MWh. Inaczej jest w przypadku, gdy w umowach zawartych pomiędzy podmiotem uprawnionym a odbiorcami uprawnionymi, w okresie dostaw paliw gazowych następującym po 31 grudnia 2022 r. są ustalone ceny korzystniejsze dla tych odbiorców niż cena maksymalna. Stosuje się wtedy ceny zgodnie z umowami, do czasu zakończenia ich obowiązywania, przy czym w takim przypadku rekompensata nie przysługuje przedsiębiorstwu energetycznemu.

Podobna sytuacja ma miejsce, jeżeli podmiot uprawniony stosuje w 2023 r. taryfę dla paliw gazowych zatwierdzoną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki („URE”), w której ustalono ceny paliw gazowych na poziomie niższym niż cena maksymalna paliw gazowych. Stosuje się wtedy te niższe ceny i w tym przypadku rekompensata także nie przysługuje. W sytuacji zmiany tejże taryfy, w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r., podmiot uprawniony może zasadniczo wystąpić z wnioskiem o wypłatę rekompensaty za okres od dnia obowiązywania zmienionej taryfy. Rekompensatę oblicza się wtedy proporcjonalnie do okresu stosowania zmienionej taryfy.

Przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność gospodarczą w zakresie obrotu paliwami gazowymi w rozliczeniach z odbiorcami ma obowiązek stosować stawki opłat inne niż cena paliwa gazowego - tzw. „cenę zamrożoną". Są to stawki nie wyższe niż obowiązujące w dniu 1 stycznia 2022 r., które stosuje się do dnia 31 grudnia 2023 r. - z tytułu stosowania tych stawek rekompensata nie przysługuje.

Podobne rozwiązanie przyjęto w zasadzie dla OSD wykonujących działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji paliw gazowych na potrzeby odbiorców uprawnionych, posiadających zatwierdzoną i obowiązującą taryfę dla paliw gazowych, w taryfie przeznaczonej do stosowania w 2023 r. lub jego części. Mają oni obowiązek uwzględnić do stosowania w rozliczeniach usług dystrybucji świadczonych w 2023 r. również stawki opłat za świadczenie usług dystrybucji uwzględnione w ostatniej taryfie dla usług dystrybucji paliw gazowych stosowanej w 2022 r.
Rekompensata jest wypłacana za każdy miesiąc kalendarzowy na wniosek podmiotu uprawnionego, który składany jest do Zarządcy Rozliczeń S.A., jednakże wniosek za styczeń 2023 r. składa się nie wcześniej niż od dnia 15 lutego 2023 r. Rekompensata jest następnie wypłacana przez Zarządcę Rozliczeń S.A.

Przedsiębiorstwo wydobywające gaz ziemny jest natomiast obowiązane przekazać gazowy odpis na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny za dany miesiąc kalendarzowy w terminie do 20 dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu rozliczenia.

Główne zmiany PE dot. rynku energii elektrycznej

Zmiany w art. 7 PE (w zakresie przyłączania OZE do sieci energetycznej)

Jeżeli odmowa przyłączenia nastąpiła z przyczyn ekonomicznych, w powiadomieniu do Prezesa URE
i zainteresowanego, przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek podać szacowaną wysokość opłaty za przyłączenie, wraz z informacją o możliwości zażądania przedstawienia sposobu kalkulacji tej opłaty. Przedsiębiorstwo energetyczne na żądanie podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci
w terminie 14 dni ma poinformować o sposobie kalkulacji i wyszczególnić istotne elementy nakładów inwestycyjnych przyjętych do kalkulacji. Rozwija to wyrażoną już wcześniej w art. 7, implementowaną m.in. Dyrektywą 2019/944 zasadę TPA (third party access) i zwiększa transparentność podejmowanych działań po stronie przedsiębiorstw energetycznych przy sporach z podmiotami przyłączanymi.

W przypadku przyłączenia do sieci dystrybucyjnej mikroinstalacji z magazynem energii elektrycznej, do mocy zainstalowanej nie wlicza się mocy zainstalowanej magazynu energii elektrycznej. O ile moc zainstalowana magazynu energii i łączna moc możliwa do wprowadzenia do sieci dystrybucyjnej przez tę mikroinstalację z magazynem – jest nie większa niż moc zainstalowana elektryczna mikroinstalacji. Zmianę tę można uznać za ciekawą kierunkowo, ponieważ OSD odmawiając wydania warunków przyłączenia lub umowy przyłączeniowej zgodnie z wnioskiem, często wskazują na przeciążenia sieci wywoływane m.in. magazynami energii pracującymi w trybie rozładowania. Traktują je niekiedy podobnie do pracy tradycyjnych jednostek wytwórczych.

Budowę i rozbudowę odcinków sieci służących do przyłączenia instalacji, należących do podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci będzie mógł – w uzgodnieniu z przedsiębiorstwem energetycznym – zapewnić podmiot ubiegający się o przyłączenie. Jest to rozwiązanie kontrowersyjne, gdyż to przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii jest obowiązane zapewnić realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci. Dotyczy to również potrzeb przyłączania podmiotów ubiegających się o przyłączenie. Obowiązek modernizacyjny jest także zaliczany do kosztów uzasadnionych działalności gospodarczej, przy składaniu wniosków taryfowych przez przedsiębiorstwa. Z pragmatycznego punktu widzenia jednak, takie rozwiązanie może pozytywnie wpłynąć na czas trwania procesu inwestycyjnego i mitygować ryzyka powstawania sporów przyłączeniowych z OSD.

Dodany art. 49aa PE (rozszerzony obowiązek informacyjny o umowach, wyrażony w uchylonym wcześniej art. 49a. PE)

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej jest zobowiązane przekazywać Prezesowi URE informacje o zawartych umowach lub porozumieniach dotyczących rozliczeń w grupach kapitałowych, na podstawie których sprzedaje, kupuje lub rozlicza energię elektryczną. Termin na powiadomienie wynosi 7 dni od dnia zawarcia umowy.

W informacji wskazuje strony umowy lub porozumienia, ilość i cenę energii elektrycznej oraz okres, na jaki umowa lub porozumienie zostało zawarte. Na podstawie tak zgromadzonych danych Prezes URE publikuje w Biuletynie URE średnią kwartalną cenę energii elektrycznej w terminie 21 dni od dnia zakończenia kwartału.

Zmiany w art. 56 PE (kary pieniężne)

Jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne:

• z nieuzasadnionych powodów zwleka z powiadomieniem Prezesa URE lub zainteresowanego podmiotu o odmowie zawarcia umowy lub przyłączenia w pierwszej kolejności instalacji odnawialnego źródła energii omówionego powyżej, to nałożona kara pieniężna nie może być niższa niż 10 000 złotych i wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym;
• nie realizuje obowiązku m.in. podania szacowanej wysokości opłaty przy odmowie z powodów ekonomicznych, wraz z metodą jej uzasadnionej kalkulacji, kara pieniężna nie może być niższa niż 30 złotych za 1 kW mocy przyłączeniowej wskazanej we wniosku o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej;
• nie przekazuje Prezesowi URE informacji o zawartych umowach lub porozumieniach dotyczących rozliczeń w grupach kapitałowych, na podstawie których sprzedaje, kupuje lub rozlicza energię elektryczną, w terminie (omówione powyżej), nałożona kara pieniężna nie może być niższa niż 10 000 złotych i wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Dodatkowe zmiany regulacyjne wprowadzone Ustawą OOPG

W art. 61 Ustawy OOPG wprowadzono także zmiany do ustawy z 29 września 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. poz. 2370) (był to jednorazowy akt zmieniający, znoszący tzw. obligo giełdowe), które mają na celu dostosować terminowo kwestie realizacji ówczesnego obowiązku informacyjnego, przy sprzedaży innej niż na giełdach towarowych przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej.

Termin jaki przedsiębiorstwo energetyczne miało na przekazanie Prezesowi URE informacji
o zawartych umowach sprzedaży, na podstawie starych przepisów (7 dni od dnia ich zawarcia) którego bieg nie upłynął przed dniem wejścia w życie Ustawy OOPG, upływa w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie Ustawy OOPG, a więc 28 grudnia 2022 r.

W zakresie Ustawy OZE zmiany wyrażone w art. 44 Ustawy OOPG, wydłużają terminy związane
z obowiązkami aukcyjnymi.

Ponadto Ustawa OOPG wprowadza zmiany do szeregu innych ustaw m.in. Ustawy o Podatku Dochodowym od Osób Fizycznych, Ustawy o Podatku Akcyzowym, Prawa Budowlanego, Prawa Ochrony Środowiska, Ustawy o Systemie Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw, Ustawy o Elektromobilności, Ustawy Offshore oraz Ustawy Ograniczającej Ceny Energii Elektrycznej.

***

Zgodnie z art. 89 Ustawa OOPG wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, a więc
21 grudnia 2022 r. z wyjątkiem jest niektórych artykułów Ustawy OOPG, które wchodzą w życie z dniem
1 stycznia 2023 r., oraz niektórymi regulacjami dot. Ustawy Offshore, które wchodzą w życie z dniem 
1 stycznia 2024 r.

Omawiany akt prawny znajdą Państwo pod poniższym linkiem:

https://www.monitorpolski.gov.pl/DU/2022/2687