W poprzednich częściach cyklu omawiałam m.in., jak przygotować się do kontroli cen transferowych, co robić w trakcie jej trwania, jak postępować w przypadku dalszego sporu z organem oraz jakie działania podjąć po zakończeniu postępowania podatkowego.

Tym razem skupiam się na kluczowym momencie, w którym spór z organem podatkowym zaczyna mieć wymierne konsekwencje – doszacowaniu dochodu. To właśnie ono uruchamia całą sekwencję skutków: odsetki, dodatkowe zobowiązanie podatkowe, jak również ryzyko sankcji karno-skarbowych.

Na czym polega doszacowanie dochodu

Mówiąc najprościej: doszacowanie dochodu w kontekście TP ma miejsce w sytuacji, w której organ podatkowy uznaje, że warunki transakcji z podmiotem powiązanym odbiegały od rynkowych. Może to oznaczać np., że spółka sprzedała coś zbyt tanio (albo kupiła zbyt drogo) w ramach grupy, przez co jej dochód – a w konsekwencji także zapłacony podatek – był zaniżony.

W takim przypadku urząd podwyższa dochód podatnika do poziomu, jaki – jego zdaniem – zostałby osiągnięty w warunkach rynkowych. Od tej nowo ustalonej kwoty naliczany jest podatek.

Kiedy może dojść do doszacowania

Doszacowanie może mieć miejsce w dwóch sytuacjach:

• w wyniku kontroli podatkowej lub celno-skarbowej (w przypadku cen transferowych, jest to najczęściej kontrola celno-skarbowa),
• w wyniku postępowania podatkowego, jeśli podatnik nie zgadza się z wynikami kontroli i sprawa jest kontynuowana, a następnie kończy się decyzją.

Aby doszacowanie było możliwe, organ musi wykazać dwie rzeczy:

• istnienie powiązań między stronami transakcji,
• fakt, że warunki transakcji odbiegały od rynkowych – czyli od tych, które ustaliłyby między sobą podmioty niezależne.

Odsetki – często niedoceniane ryzyko

Rozmawiając o ryzykach związanych z cenami transferowymi, najczęściej mówi się o samym doszacowaniu i wynikającym z niego do zapłaty podatku. Wydaje się to być prostą kalkulacją – kwotę doszacowania, tj. tego ustalonego przez organ dodatkowego dochodu mnożymy przez stawkę podatku, najczęściej 19 procent. Często jednak pomija się element równie istotny – odsetki za zwłokę.

Kontrole czy spory w zakresie cen transferowych zwykle dotyczą rozliczeń sprzed kilku lat, więc wartość odsetek od zaległego zobowiązania podatkowego może okazać się bardzo znacząca. Zaległość podatkowa powstaje w momencie, gdy nie został zapłacony należny podatek (tj. podatek od kwoty doszacowania za dany rok). Jeśli więc organ stwierdzi, że dochód był zaniżony, od „brakującej” kwoty podatku naliczane są odsetki – od pierwotnego terminu płatności podatku aż do dnia faktycznej zapłaty.

Co prawda, jeżeli kontrola celno-skarbowa przedłuża się, część jej okresu może być traktowana jako okres bezodsetkowy, natomiast nie jest to stanowisko wprost wynikające z przepisów i może budzić kontrowersje. Dodatkowo, kontrole często wszczynane są po 3-4 latach od momentu zapłaty podatku za dany rok, więc okres naliczania odsetek i tak może być znaczący.

Wysokość odsetek

Stawka odsetek nie jest stała – zależy od stopy referencyjnej NBP i wynosi: 200 procent stopy referencyjnej NBP + 2 procent, ale nie mniej niż 8 procent.

Przykładowo, w ostatnich latach poziom odsetek był następujący:

• 2022 – 8 procent (większość roku),
• 2023 – od 16,5 procent do 14 procent,
• 2024 – 14 procent,
• 2025 – 13,5 procent (stan na lipiec 2025).

Przykład

Jeśli organ podatkowy dokona doszacowania dochodu za rok 2020, którego termin rozliczenia upłynął w czerwcu 2021 r., od lipca 2021 r. naliczane są odsetki.

Przy doszacowaniu na poziomie 1 miliona złotych i stawce podatku 19 procent, podatek do zapłaty wyniesie 190 tysięcy złotych, natomiast wysokość odsetek wyniesie ok. 109 tysięcy złotych (zakładając, że płatność nastąpiła 1 września 2025 r.). Oznacza to, że całkowita kwota do zapłaty przekroczyła 150 procent kwoty podatku od doszacowanego dochodu.

Biorąc pod uwagę, że w 2024 r. na jedną kontrolę celno-skarbową zakończoną doszacowaniem, kwota doszacowania wyniosła średnio 6,3 miliona złotych, w praktyce, kwoty odsetek mogą być znacznie bardziej „imponujące”.

Co to oznacza w praktyce?

Należy pamiętać, że doszacowanie dochodu przez organ podatkowy to nie jest jedyne ryzyko związane z cenami transferowymi. Równie dotkliwe finansowo mogą być odsetki, które narastają od dnia wymagalności podatku. W praktyce ich łączna wartość może znacząco zwiększyć obciążenie wynikające z kontroli lub postępowania podatkowego.

Kwestia odsetek powinna być brana pod uwagę m.in. przy decyzjach związanych z zaadresowaniem ryzyk podatkowych. Przykładowo, jeżeli doradcy zidentyfikują w toku przygotowywania dokumentacji, że dana transakcja odbiega od warunków rynkowych, warto rozważyć „samokorektę”, zamiast ewentualnego czekania na ustalenia kontroli.

Niestety, nie są to jedyne potencjalne konsekwencje doszacowania dochodu w wyniku kontroli lub postępowania podatkowego, co wyjaśniam w kolejnych artykułach.

Sprawdź wrześniowe wydanie TPcal Newsletter

Zapisz się na TPcal Newsletter, aby otrzymywać najnowsze wydania bezpośrednio na swoją skrzynkę: subskrybuj